با برقراری آتش‌بس نسبی در غزه که ترامپ به دنبال تکمیل آن است مسأله پیگیری نظم نوین منطقه‌ای از سوی آمریکا به طور جدی دنبال می‌شود. نمایندگان ترامپ در سوریه، عراق و لبنان فعال شده‌اند و فشار بر گروه‌های مقاومت در عراق و لبنان را دنبال می‌کنند. در همین رابطه کنفرانسی نیز در منامه پایتخت بحرین برگزار گردید که نمایندگان ترامپ در آن نشست سخنرانی کرده و مواضع دولت آمریکا را بیان کردند. همچنین قرار است محمد بن سلمان به زودی عازم آمریکا شود و در کاخ سفید در مورد چنین نظمی و چگونگی اجرای طرح ابراهیم با ترامپ به گفت‌وگو بنشیند. هر چند که نباید از کنار سفر احمد الشرع رهبری سوریه به واشنگتن که به زودی انجام می‌پذیرد، به آسانی گذشت.
خانم تولسی گابارد مدیر اطلاعات ملی آمریکا در نشست منامه طی یک سخنرانی به تشریح رویکرد تازه آمریکا در منطقه پرداخت. وی خط بطلانی بر تغییر رژیم در منطقه و ملت‌سازی از سوی آمریکا کشید و اظهار داشت دولت ایالات متحده دیپلماسی، صلح و منافع مشترک را دنبال می‌کند. منظور وی از «دیپلماسی»، گفت‌وگوهایی است که تهدیدات امنیتی از بین برود و به جای آن نوعی همکاری اقتصادی در منطقه آغاز شود که از دل آن صلحی با دوام برقرار شود. هر چند که این صحبت‌ها کلی است، ولی به نظر می‌رسد که اولا ایجاد رابطه اعراب با اسرائیل مد نظر وی است و ثانیا منظور از منافع مشترک و همکاری اقتصادی نفوذ بیشتر آمریکا در اقتصاد منطقه و حتی کاهش سرعت گسترش رابطه کشورهای منطقه با رقبای اقتصادی آمریکا همچون چین و حتی اروپا است.
وی کتمان نمی‌کند که توافق ابراهیم از اولویت‌های ترامپ است که وی معتقد است ثبات منطقه ای را فراهم می‌کند. حتی ایران را دعوت به بازنگری در سیاست‌های خود برای رسیدن به منافع مشترک و توسعه اقتصادی می کند که البته معلوم نیست این دعوت چه همخوانی با تحریم‌های آمریکا علیه ایران و فشار بر کشورهای اروپایی جهت فعال کردن مکانیزم ماشه دارد. هر چند که در ادامه سخنان خود تهدید می‌کند که در غیر این صورت ممکن است اسرائیل دست بازی برای برخورد با عناصری داشته باشد که با چنین نظمی مقابله می‌کنند.
در رابطه با همین تحرکات، «سافایا» فرستاده ویژه ترامپ در عراق نیز تحرکاتی را آغاز کرده است. عراق در آستانه انتخابات پارلمانی است و نماینده ترامپ تلاش دارد ائتلافی شکل دهد که هیچ نماینده‌ای از گروه‌های حشدالشعبی نزدیک به ایران در پارلمان عراق حضور نداشته باشد. پارلمانی جدید که بتواند در آن قانونی به تصویب برسد که حشد غیر قانونی اعلام شود. در کنار آن فشارهای دیگری نیز بر عراق وارد می‌شود که هر چه بیشتر دولت گروه‌های حشد را تحت کنترل کامل خود در آورد. در همین رابطه تماس تلفنی پیتر هگست وزیر جنگ ایالات متحده آمریکا با وزیر دفاع عراق را داریم که تهدید می‌کند گروه‌های حشد در صورت انجام عملیات نظامی آمریکا در کنار مرزهای عراق نباید از خود عکس‌العملی نشان دهند. هر چند که نخست وزیر عراق السودانی اخیرا به فشارهای آمریکا پاسخ داد و اعلام کرد تا زمانی که نیروهای ائتلاف در عراق حضور دارند، این گروه‌ها را نمی‌توان غیر نظامی کرد و یا سلاح را از دست آنها خارج کرد. رهبران بعضی از این گروه‌ها هم به فشارهای آمریکا پاسخ دادند و اعلام کردند که سلاح را برای دفاع از خاک کشور و مردم عراق در اختیار خواهند داشت.
در لبنان شاید بتوان گفت که فشارهای آمریکا برای برخورد دولت با گروه‌های مقاومت همچون حزب‌الله و گروه امل بیشتر از عراق است.
تام باراک نماینده ویژه ترامپ در لبنان و سوریه حملات تندی را به حاکمیت لبنان به خاطر عدم جدیت در خلع سلاح حزب‌الله انجام داد. وی دولت لبنان را دولتی شکست خورده اعلام کرد. حتی این فرضیه را مطرح کرد که آیا واقعا دولتی در لبنان وجود دارد؟ وی گفت حزب‌الله با ۴۰ هزار سرباز خود لبنان را کنترل می‌کند. همچنین افزود ۴۰ سال است در لبنان آشفتگی وجود دارد، چهار دولت شکست خورده شکل گرفته و شش جنگ را لبنان در این مدت شاهد بوده است. او حتی به توافق طائف که سعودی‌ها در آن نقش داشتند حمله کرد و نظام طائفگی شامل مسیحی مارونی، شیعه و سنی که سه قوه را در اختیار دارند زیر سؤال برد. باراک اشاره کرد که در نتیجه این تحولات، مسیحی‌ها به فرانسه و بسیاری از سنی‌ها به کشورهای دیگر مهاجرت کرده‌اند و اکثریت جمعیت لبنان را شیعیان و فلسطینیان تشکیل می‌دهند. وی حزب‌الله را به عنوان تهدیدی برای اسرائیل نام برد که علی‌رغم ضرباتی که در جنگ خورده، هنوز ۱۵ تا ۲۰ هزار موشک در اختیار دارد که دولت لبنان را ناتوان از در اختیار گرفتن این سلاح‌ها مورد اشاره قرار داد.
علی‌رغم این فشارها به حاکمیت در لبنان رئیس جمهور لبنان اعلام کرد که خلع سلاح حزب‌الله غیر ممکن است. این در حالی است که دولت با حضور رئیس جمهور قبلا در نشست کابینه تصویب کرد تا پایان سال میلادی حزب‌الله را خلع سلاح خواهد کرد. هر چند آمریکایی‌ها هم بر دولت لبنان برای خلع سلاح فشار می‌آورند، ولی به خوبی درک کرده‌اند که عملیاتی کردن این خواسته برای دولت لبنان غیر ممکن است. به همین جهت تام باراک پیشنهاد می‌کند دولت لبنان همچون سوریه با اسرائیل وارد مذاکره شود تا به توافقاتی دست یابند. در واقع آمریکا می‌خواهد با یک قرارداد صلح بین اسرائیل و لبنان مرزهای ناپایدار را امن کند که البته معلوم نیست تا چه اندازه این مسأله مورد قبول رژیم صهیونیستی است.
در همین رابطه، رئیس سازمان امنیتی مصر طرحی را به دولت لبنان ارائه داده است که سلاح‌های در اختیار حزب‌الله فریز شود و به هیچ وجهی از آنها علیه اسرائیل به کار گرفته نشود و توافقی بین لبنان و اسرائیل به عمل آید. البته طرف آمریکایی با توجه به سیاست کلان خود در منطقه اعلام کرده از هر طرحی که آرامش را به منطقه بازگرداند استقبال می‌کند. در رابطه با این طرح از سوی اسرائیل، حزب‌الله و دولت لبنان هنوز نظر مثبت و یا منفی ابراز نشده است. حتی تام باراک اعلام کرد، اگر لبنان حاضر به مذاکره با اسرائیل شود آمریکا به اسرائیل فشار وارد می‌کند که منصفانه برخورد کند که احتمالا منظور وی این است امتیازاتی به لبنان بدهد.
به طور کلی آمریکا برای اجرایی شدن طرح خاورمیانه‌ای خود چندین فعالیت را دنبال می‌کند.
– آتش بس در غزه و تشکیل یک مدیریت موقت بدون حماس در آن سرزمین علی‌رغم میل باطنی دولت اسرائیل.
– امن کردن محیط پیرامونی اسرائیل با فشار آوردن به دولت‌ها برای خلع سلاح گروه‌های مقاومت
– گفت‌وگو با کشورهای مؤثر در منطقه همچون عربستان و سوریه برای ایجاد رابطه با اسرائیل و کلید زدن طرح ابراهیم که سفر محمد بن سلمان و احمد الشرع به واشنگتن در همین راستا است.
– ارسال سیگنال‌هایی به ایران برای آغاز گفت‌وگوی مجدد که البته در این سیگنال‌ها هنوز آمادگی از سوی طرف آمریکایی برای یک گفت‌وگوی منصفانه دیده نشده است.
این تحرکات دولت آمریکا که جهت نفوذ هر چه بیشتر در منطقه،کاهش نفوذ رقبای بین المللی، دستاوردسازی برای ترامپ و استفاده هر چه بیشتر از منابع کشورهای منطقه در قالب همکاری مشترک و توسعه اقتصادی صورت می‌گیرد، بعید است به نتیجه دلخواه برسد. هر چند ممکن است ترامپ موفق شود در طول مدت ریاست جمهوری خود در ایجاد رابطه بین چند کشور با اسرائیل موفق شود، ولی تا زمانی که از یکسو سرنوشت مردم فلسطین مشخص نشود و از سوی دیگر اسرائیل خوی تهاجمی خود و تجاوز به کشورهای منطقه را کنار نگذارد، بعید است چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای برای صلح و آرامش در منطقه دیده شود. به ویژه آنکه سیاست حمایتی بهترین بک لینک بی چون و چرای دولت آمریکا از اسرائیل در مقابل کشورهای منطقه به رغم لفاظی‌ها اعتماد به دیپلماسی ترامپ را از بین برده است.
…………………………………………………..
* استاد ژئوپلیتیک